QUY TRÌNH LÀM TRỐNG LÂN

Trống lân, một trong những biểu tượng văn hóa đặc trưng trong các dịp lễ hội, sự kiện truyền thống của người Việt Nam, không chỉ mang trong mình giá trị văn hóa mà còn có một vai trò quan trọng trong các hoạt động múa lân, múa rồng. Trống lân có âm thanh vang vọng, mạnh mẽ, mang lại sự hào hứng, phấn khích cho người xem, từ đó tạo nên không khí sôi động cho các sự kiện. Để làm ra một chiếc trống lân chất lượng, không phải là điều đơn giản. Quy trình chế tác trống lân đòi hỏi sự tỉ mỉ, công phu và kỹ thuật cao.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá quy trình làm trống lân, từ các nguyên liệu cần thiết cho đến từng bước thực hiện để tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh. Cùng tìm hiểu về từng công đoạn để thấy được sự tinh tế và kỹ lưỡng trong nghề thủ công này.

1. Lịch Sử và Ý Nghĩa Của Trống Lân

Trống lân không chỉ là nhạc cụ mà còn là linh hồn của các màn múa lân, được sử dụng trong các dịp lễ Tết, hội chợ, các sự kiện lớn như khai trương, tiệc cưới, các dịp quan trọng trong đời sống văn hóa người Việt. Trống lân mang trong mình âm thanh mạnh mẽ, dồn dập, tượng trưng cho sự thịnh vượng, may mắn, xua đuổi tà ma và cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc.

Trống lân thường được sử dụng trong các đoàn múa lân, nhằm tạo ra nhịp điệu, sự phối hợp nhịp nhàng giữa các nghệ sĩ. Hình dáng và âm thanh của chiếc trống không thể thiếu trong những màn biểu diễn này.

2. Nguyên Liệu Làm Trống Lân

Trống lân được làm từ các nguyên liệu cơ bản, bao gồm:

• Gỗ (thường là gỗ mít hoặc gỗ tạp): Gỗ là nguyên liệu chủ yếu tạo nên phần thân trống. Gỗ mít thường được ưa chuộng vì tính bền bỉ và có khả năng chịu lực tốt.
• Da trâu hoặc da bò: Đây là vật liệu dùng để bọc mặt trống. Da trâu bò có độ căng và độ bền cao, tạo ra âm thanh vang xa và mạnh mẽ.
• Sắt hoặc thép (dùng làm đinh, móc trống): Các chi tiết như móc trống, đinh bắt da thường được làm từ thép không gỉ hoặc sắt, có khả năng giữ chắc mặt da, tránh bị hư hỏng trong quá trình sử dụng.
• Sơn và trang trí: Trống lân không chỉ được chế tác tỉ mỉ về âm thanh mà còn có màu sắc bắt mắt, thường được sơn phủ bằng những màu sắc tươi sáng như đỏ, vàng, xanh, thể hiện sự phú quý, thịnh vượng.

3. Quy Trình Làm Trống Lân

Bước 1: Lựa Chọn Gỗ Và Cắt Tạo Hình

Trống lân có phần thân trống được làm từ gỗ, thường là gỗ mít, gỗ tạp hoặc gỗ cao su. Gỗ phải được chọn lựa kỹ lưỡng, không có vết nứt, cong vênh, đảm bảo tính chắc chắn để có thể tạo ra âm thanh vang xa và bền bỉ khi sử dụng.

Quy trình cắt gỗ:

• Gỗ sẽ được cắt theo hình dạng tròn hoặc oval tùy theo kích thước của trống lân. Kích thước phổ biến của trống lân thường là từ 50cm đến 70cm đường kính.
• Sau khi gỗ được cắt, người thợ sẽ dùng các công cụ mài, đục để làm phẳng mặt cắt và tạo hình khối trống đều đặn, không bị lệch.

Bước 2: Gia Công và Bào Sửa Gỗ

Sau khi đã tạo được hình dạng cơ bản của thân trống, thợ sẽ tiếp tục gia công để làm mịn bề mặt gỗ. Các công đoạn này bao gồm:

• Mài và làm mịn: Bề mặt gỗ sẽ được mài bằng giấy nhám để loại bỏ các vết bẩn và tạo sự mịn màng. Gỗ cần phải mịn và chắc chắn, để không bị hư hỏng trong quá trình sử dụng.
• Cắt rãnh hoặc trang trí: Một số mẫu trống lân còn được cắt rãnh hoặc trang trí thêm hoa văn để tăng tính thẩm mỹ, mang lại sự đặc sắc riêng biệt.

Bước 3: Bọc Mặt Trống Bằng Da

Da trâu hoặc bò được chọn lọc kỹ càng và cắt theo kích thước phù hợp với mặt trống. Mặt da sẽ được bọc vào khung trống sao cho căng đều và không bị nhăn, lồi lõm. Đây là công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ vì nếu mặt da không được căng đều sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến âm thanh phát ra từ trống.

Cách bọc da:

• Da được ngâm nước để mềm ra và dễ dàng kéo căng.
• Sau khi da đã được căng, người thợ sẽ dùng các móc sắt hoặc dây thừng để cố định mặt da trên khung trống, đảm bảo độ bền và độ căng.
• Các móc, đinh sẽ được đóng cố định, giữ cho da không bị xô lệch trong suốt quá trình sử dụng.

Bước 4: Sơn Và Hoàn Thiện Trống

Một trong những yếu tố quan trọng làm nên vẻ đẹp của trống lân chính là lớp sơn trang trí. Trống lân thường được sơn màu đỏ, vàng hoặc các màu sắc rực rỡ khác để thu hút sự chú ý và mang lại sự may mắn.

Công đoạn sơn và trang trí:

• Thợ sẽ sơn lớp sơn nền lên toàn bộ thân trống để tạo độ bóng và bảo vệ lớp gỗ.
• Sau khi lớp sơn nền khô, thợ sẽ vẽ các họa tiết trang trí lên thân trống, thường là các hình vẽ liên quan đến con lân, hoa văn truyền thống, hoặc các họa tiết mang tính phong thủy như rồng, phượng.

Bước 5: Lắp Đặt Móc Và Dây

Để chiếc trống lân có thể dễ dàng sử dụng trong các buổi biểu diễn, thợ sẽ gắn thêm các móc treo và dây để giữ trống ở vị trí ổn định khi múa. Móc này cần phải chắc chắn, không bị rơi trong quá trình vận động mạnh.

Bước 6: Kiểm Tra Âm Thanh

Sau khi hoàn tất, trống lân sẽ được kiểm tra về chất lượng âm thanh. Thợ sẽ thử đánh trống để điều chỉnh độ căng của mặt da sao cho âm thanh phát ra là vang và rõ ràng. Nếu cần, có thể điều chỉnh độ căng của da bằng cách tăng hoặc giảm các móc giữ.

4. Cách Chăm Sóc Và Bảo Quản Trống Lân

Trống lân sau khi hoàn thiện không chỉ đẹp mà còn cần được bảo quản đúng cách để duy trì độ bền và âm thanh tốt. Để bảo quản trống lân, bạn cần lưu ý một số điểm sau:

• Tránh để trống ở nơi ẩm ướt: Vì gỗ và da rất dễ bị hư hỏng khi tiếp xúc với môi trường ẩm ướt.
• Lau chùi thường xuyên: Dùng khăn sạch lau nhẹ phần thân trống và mặt da để tránh bụi bẩn bám lâu ngày.
• Kiểm tra móc và dây treo: Đảm bảo các móc treo không bị lỏng và luôn giữ được sự chắc chắn khi sử dụng.

5. Kết Luận

Quy trình làm trống lân là một công đoạn đòi hỏi kỹ thuật cao, sự khéo léo và tỉ mỉ của người thợ thủ công. Từ việc chọn lựa nguyên liệu, chế tác, bọc da cho đến trang trí, mỗi bước đều có ảnh hưởng lớn đến chất lượng và giá trị của trống lân. Nếu bạn đang có ý định sở hữu một chiếc trống lân, hãy lựa chọn những nơi uy tín để đảm bảo sản phẩm chất lượng, mang lại âm thanh tuyệt vời cho các buổi biểu diễn.

Trống lân không chỉ là một nhạc cụ, mà còn là một phần của văn hóa, gắn liền với những giá trị truyền thống.